​منبع علوم اهل بیت علیهم السلام چیست و آیا منحصر در یادگیری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌باشد؟ 

در پاسخ باید گفت: اهل بیت علیهم السلام برای این که مطلبی را بدانند چند راه دارند و از چند منبع استفاده می‌کنند: 

اول: تعلیم الهی 

در قرآن کریم خداوند متعال از بندگانی سخن می‌گوید که در اثر ایمان قوی که دارند قلبشان مورد تعلیم و ارشاد الهی می‌باشد و خداوند آن‌ها را هدایت قلبی می‌کند. 

(وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ)  ؛ «و هر کس به خدا ایمان آورد، دلش را راهنمایی می‌کند؛ و خدا به هر چیزی داناست». 

از مصادیق بارز دارندگان این علم اهل بیت علیهم السلام می‌باشند. از امام صادق علیه السلام حکایت شده: 

«عن ابی عبدالله قال اذا اراد الامام ان یعلم شیئاً اعلمه الله ذلک [۱] ». 

هرگاه امام اراده کند که چیزی را بداند خداوند آن مطلب را به او می‌آموزد و گاهی این تعالیم و الهامات به صورت مکتوب می‌باشد به عنوان نمونه در روایات کتابی به نام «مصحف فاطمه» مطرح شده است که در نزد اهل بیت علیهم السلام می‌باشد. طبق روایات بعد از فوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله جبرئیل نزد حضرت زهرا علیهاالسلام حاضر می‌شد و اخبار و علوم فراوانی را به آن حضرت اطلاع می‌دادند و حضرت علی علیه السلام می‌نوشتند که آن کتاب عظیم «مصحف فاطمه» نام گرفت [۲] . 

دوم: تعلیم پیامبر 

یکی از منابع علم امام علمی است که از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به اهل بیت علیهم السلام نسل به نسل به ارث رسیده است. 

از امام صادق علیه السلام حکایت شده: ای ابامحمد! به درستی که علم علی بن 

ابی طالب از علم رسول الله می‌باشد آن گاه آن علم به ما تعلیم داده شد [۳] . 

و این تعالیم نیز برخی به صورت مکتوب در آمده به عنوان مثال: در روایات زیادی صحبت از کتابی شده به نام «کتاب علی علیه السلام» که در نزد ائمه بوده و مطالبی از آن نقل نموده اند از جمله روایت زیر است: 

به همراه «حکم بن عتیبه» در خدمت امام باقر علیه السلام بودیم. حکم بن عتیبه از امام علیه السلام که نزد او جایگاه ارجمندی داشت سؤال می‌کرد تا این که در یک مورد با هم اختلاف کردند. امام باقر علیه السلام فرمود: «فرزندم برخیز و کتاب علی را بیاور» فرزند امام، کتاب خطکشی شده بزرگی را برای حضرت آورد حضرت گشود و به او نگریست تا مسئله مورد نظر را از آن بیرون آورد. سپس امام باقر فرمود: «این دست خط علی و املای رسول الله است» [۴] . 

سوم: قرآن کریم و کتب آسمانی دیگر 

قرآن کریم با بطن‌های متعددی که دارد کتابی است که همه اخبار و علوم در آن وجود دارد تا آن جا که در احادیث آمده است: 

اخبار مربوط به شما و پیشینیان و آیندگان شما و خبرهای آسمان‌ها و زمین در این قرآن است و اگر کسی بیاید که شما را از آن آگاه کند بی گمان شگفت زده خواهید شد [۵] . 

و اهل بیت علیهم السلام عالم به قرآن کریم و تأویلات و تفسیرهای آن هستند همان طور که در روایات زیادی به این مطلب اشاره شده است [۶] . پس یکی از منابع مهم علم اهل بیت، قرآن کریم می‌باشد. 

هم چنین بنا بر روایات متعدد اهل بیت علیهم السلام به همه کتاب‌های آسمانی و محتوای آن‌ها آگاه هستند و یکی از منابع علم آن‌ها همین کتاب‌ها می‌باشند. به عنوان نمونه: 

امام کاظم علیه السلام به شخصی که پرسید تورات، انجیل و کتب پیامبران از کجا به شما رسیده است؟ فرمود: این کتاب‌ها از ایشان (پیامبران) به ما به ارث رسیده است ما هم آن‌ها را چنان که ایشان می‌خوانده اند می‌خوانیم و به آن‌ها اعتقاد داریم چنان که آن‌ها اعتقاد داشته اند. خداوند در زمین حجتی قرار نمی دهد که پیرامون مسئله ای از او پرسش کنند و او بگوید: نمی دانم [۷] .

———-

(۱) الکافی، ج ۱، ص ۲۵۸. 

(۲) برای اطلاع بیشتر از این کتاب مراجعه نمایید به کتاب ولایت کلیه، ج ۱، ص ۲۰۷، و دلائل الامامه طبری، ص ۲۷، و کافی، ج ۱، ص ۲۳۸. 

(۳) «عن ابی یعقوب الاحول قال خرجنا مع ابی بصیر ونحن عده فدخلنا معه علی ابی عبدالله علیه السلام فقال یا ابا محمد ان علم علی بن ابی طالب علیه السلام من علم رسول الله صلی الله علیه و آله فعلمناه نحن فیما علمناه فالله فاعبد و ایاه فارج» بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۷۲. 

(۴) رجال النجاشی، ج ۳۶، ص ۹۶۶. 

(۵) «قال ابوعبدالله علیه السلام ان العزیز الجبار انزل علیکم کتابه وهو الصادق البار فیه خبرکم وخبر من قبلکم وخبر من بعدکم وخبر السماء والارض ولو اتاکم من یخبرکم عن ذلک لتعجبتم»، الکافی، ج ۲، ص ۵۹

(۶) برای آگاهی بیشتر ر. ک: بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۹۸. 

(۷) «قال بریهه جعلت فداک انی لکم التوراة والانجیل وکتب الانبیاء قال هی عندنا وراثة من عندهم نقرؤها کما قرءوها ونقولها کما قالوا‌ها ان الله لایجعل حجة فی ارضه یسأل عن شیء فیقول لاادری»، بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۲۳۹.